LFYT Halka Arz Oldu, Çarşı Karıştı!

ABD’de 2019 halka arzlar yılı (initial public offering, IPO) olacak. Uber’den Lyft’e, Pinterest’ten Zoom’a pek çok halka arz kapıda.

Pek çoğumuz “Türkiye’de de halka arzlar yapılıyor, ne olacak ki?” diyebilir. ABD’de yapılan ilk halka arzların yüzde 87’sinde hisse yukarı doğru hareket ediyor. SEC (ABD’nin SPK’sı) mevzuatında belirtilen özel durumlar dışında devre kesici uygulaması olmadığından, yani hakiki serbest piyasa kuralları hüküm sürdüğünden kısa sürede iyi kârlar elde edilebiliyor.

Hele de bu halka arzlar “unicorn”(tek boynuzlu at) diye tabir edilen değeri 1 milyar doları aşan girişimler için yapılıyorsa iştirak etmeyeni dövüyorlar… Boynuz sayısı önüne gelen sıfırla alakalı. Örneğin girişimin değeri 10 milyar dolar ise “uni” yani bir, yerini “deca”corn, yani çift boynuzlu unvanına bırakıyor.

Örnek  mi; Uber, Snapchat, Pinterest, Evernote, Spotify, Dropbox, Tango, Zomato, Shazam… Bu şirketlerin halka arzları kaçırılır mı?

Ülkemiz neredeyse her konuda olduğu gibi bu alanda da geride. Unicorna benzeyen tek girişim Yemek Sepeti, o da bu değere henüz ulaşamadı.

Bugün siz Para Takipçilerine, ABD’li araç çağırma uygulaması Lyft’in halka arz sürecinden bahsedeceğiz.

28 Mart 2019. İşte her şey o gün başladı…

Lyft, Türkiye’de bir dönem gündeme oturan araç çağırma (ride-hailing, yani el sallayınca gelen araç) uygulaması Uber’in en büyük rakibi.

Uber’in tahminî piyasa değeri 120 milyar dolar. Lyft’in ise 23. ABD’de el sallayarak araç çağırma piyasasının kabaca yüzde 65’i Uber’e, yüzde 35’i Lyft’e ait.

Şirket, ilk halka arz kapsamında piyasaya 62 ilâ 68 dolar (1 lot 360 ilâ 395 TL) arasında 30,8 milyon lot sürdü. Yaklaşık 2 milyar gelir bekliyordu.

Hareketi incelediğimizde; 72 dolardan işleme açılan hisseler ilk gün yüzde 10’a yakın primle 81 dolara kadar çıktı, ardından henüz ikinci gün sert bir hareketle halka arz fiyatının da gerisine düştü.

Filmi durduralım. Henüz ikinci gününde zarar eden bir halka arz yapıyorsanız baya becerikli bir pazarlama ekibiniz olması gerekiyor.

Para Takipçisi olarak biraz okuma yaptığımızda (Örneğin arama motoruna “Why lyft ipo fucked up so hard, dog?”) yazdığınızda piyasa oyuncularının halka arz aşamasında önemli birtakım uyarılar yaptığı görülüyor.

Mesela? Bahsedilen en temel hata, halka arz merci olarak Nasdaq endeksinin seçilmesi.

Nasdaq endeksi teknoloji hisselerinin mabedi olarak biliniyor; ancak bu algı çoktandır değişti. Serbest piyasanın kutsal topraklarında reklamını daha iyi yapacak, daha çok yatırımcıya hitap edecek endekslere yönelmek gerekiyor. Bu yüzden “Nasdaq yerine ‘New York Menkul Kıymetler Borsası (NYSE)’ seçilebilirdi.” diyenler çoğunlukta. Örneğin Uber bu sene planlanan halka arzı için NYSE’yi seçti.

İkinci ve en temel bir başka problem yönetim kurulunun henüz şirketi kuranların elinde olması, dışarıdan profesyonel bir destek alınmaması. Zira aile şirketi falan bakmıyor elin oğlu, maaşlı CEO ya da CFO istiyorlar.

Bir başka sebep de artık halka açılan şirketin yakın zamanda değerlemesini arttırmak için yatırım yapmak dolayısıyla büyümek zorunda kalacak olması. “Halka açıldım, borsa beni değerlesin.” diye düşünemiyorsunuz; ileri gitmek, yatırım yapmak zorundasınız. Bu da bilançonuzdan nakit çıkışı demek.

Unicornların en büyük problemi zaten bu. Büyüme konusunda sıkıntı çekmiyorlar. Örneğin Lyft, yeni şoförler bulup etki alanlarını (domain) ve hitap ettiği müşteri kitlesini genişletebiliyor, yani ciro üretebiliyor. Ama aynı başarıyı kârlılıkta gösteremiyor.

Oysa verimli bir şirket, kârlılığını büyüme oranından daha çok arttıran şirkettir. Sattığınız mal sayısı ya da sunduğunuz hizmetin süresi azalabilir ama kârınız artıyorsa bu tolere edilebilir. Örnek Apple. 2018’de son 10 yılın en düşük satış rakamlarına rakamına son 10 yılın en iyi yıllık kârına ulaştı.

Apple, Türkiye’nin 2018 milli gelirinin üçte birini 1 senede üretiyor. Hisse değeri şu an 203 dolar.

Sürücülerin saatlik ücretlerden sürekli olarak şikâyet ettiklerini ve zam talep ettiklerini de ekleyelim. Saatlik ücret bölgesel farklılık gösterse de sürücülerin beyanına göre ortalama 3,5 dolar, kölelik düzeni olduğunu savunanlar çoğunlukta. Serbest piyasanın cevabı ise belli: Zorla mı kardeşim!

Bu düşüşün bir diğer sebebi volatilite, yani oynaklık. Yeni bir alan ride-hailing, dolayısıyla bu konuda iyi bir hazırlık süreci yapılmadan ilk halka arzı yapan şirket olmak risk barındırıyordu, nitekim bedeli ödeniyor.

Önde gelen ekonomi dergilerinden Business Insider’ın haberine göre halka arzın ikinci gününde belirsizliğin kokusunu alan Wall Street’in köpek balıkları, 455 milyon dolarlık açığa satış pozisyonu almışlar. Bu rakam açığa satış konusunda son dönemlerin rekoru. Sonuç ortada, endekslerin rekorlar kırdığı ABD’de bir aydan kısa sürede yüzde 20’lik kayıp. Hisse şu an 58 dolardan işlem görüyor.

Ne de olsa bu sektörün geleceği hâlâ tartışılıyor. “Küfürbaz, kazıkçı taksicilerden, sigara kokulu araçlardan halk usandı; artık temiz araçlar, iyi giyimli ve görece eğitimli şoförlerin kullandığı araçlar moda.” diyenlere bir çift sözümüz var: Taksi kültürü Türkiye’de sadece İstanbul’da yaygın denebilir, onun dışında fiyatlar sebebiyle hâlâ bir lüks. Oysa ABD’de özellikle büyük şehirlerde taksi, bizdeki dolmuşa eşit. İnsanlar uygun fiyatlarla istedikleri yere gidebiliyor.

Buna rağmen ABD’de bile bu sektörün geleceği belirsiz. Bu belirsizliğin 5 ana sebebi var.

1- Toplu taşımayı hiçe sayıp şehir trafiğini arttırıyorlar,

2- Yoğun trafik sebebiyle tercih edilme oranları azalıyor,

3- Taksiler kadar ekonomik değiller,

4- İlk günden beri bu hizmetleri kullanan müdavimlerin kullanım oranı düştü,

5- Sürücüsüz araç üretme çalışmaları devam ediyor.

Değerlendirme

Eldeki veriler değerlendirildiğinde; büyük bir girişimcilik, inovasyon ve başarı örneği olsalar da araç çağırma uygulamalarının geleceğine dair pek çok belirsizlik var. Hayatın kendisi gibi.

Ulaştıkları yüksek cirolara rağmen yatırım, adil ücretlendirme ve benzer pek çok konuda katetmeleri gereken çok yolları var. Bu problemler giderildiği takdirde kısa vadede hissede sert hareketler görülse de orta ve uzun vadede iyi bir yatırım fırsatı olarak gördüğümüzü söylemekte fayda var. Hele önümüzde yaklaşan Uber’in halka arzı düşünüldüğünde…

Yazımızı Fortune’ın, LYFT için yaptığı güzel bir tasvirle bitirelim: “Sert hareketlerin yaşandığı bir halka arz, geleceği belirsiz bir sektör, gelecekte kâr etmesi zor görünen bir şirket.”