Avrupa ve ABD’de Virüs Kaynaklı Kayıplar Artıyor
Covid-19 salgını, darmadağın ettiği sermaye piyasalarından sonra makroekonomik göstergelere de etki etmeye başladı.
Avrupa’dan sabah gelen PMI verilerine bakıldığında imalat PMI verilerinin çok kötü olan beklentilerin üzerinde, hizmet PMI verilerinin beklentilerin çok daha altında olduğunu gördük. Gelişmiş ülkelerde hizmet sektörünün milli gelirin yüzde 60’ından fazlasını oluşturduğunu hatırlatmakta fayda var.
Küresel çapta endeksler, son 4 yılın en kötü seviyelerini bu hafta içinde gördüler.
Dün ABD kaynaklı ve FED’in odak noktası olduğu adımlardan sonra Asya’dan başlayan olumlu dalga, ABD vadelilerde de takip ediliyor. Vadelilerde artış yukarı yönlü devre kesiciyi aktif hale getirmek üzere.
Çin’de üst üste 4 gündür yeni Covid-19 vakası görülmemesi ve tam bir aşı bulunmasa da etkili ilaçların kullanılmasının yaygınlaşması ve diğer ülkelere de yardım paketleri gönderilmesi haberleri ile Uzak Doğu’dan virüs bağlamında olumlu haber akışı başladı.
Küresel imalat ve ham madde merkezi Çin’in toparlanmaya başlamasına dair gelen haberlerin artışı, Covid-19 sebebiyle çok fena dayak yemiş ve yere serilmiş dünyanın kıpırdanmaya başladığına dair ilk işaretler olabilir.
Avrupa’da İtalya ve hemen arkasında İspanya, virüsten en çok etkilenen ülkeler olarak öne çıkıyor. Almanya Covid-19’u kontrol altına almış gibi. Ancak kıta genelinde doktorların hasta seçmek zorunda kaldıkları ve huzurevlerinde yataklarında ölü bulunan yaşlıların yer aldığı haberler yürek burkuyor.
Virüsün etkilerinin, 2019 itibarıyla Türkiye’nin toplam ihracatının yaklaşık yüzde 50’sini gerçekleştirdiği Avrupa’da yayılım göstermesi dış ticaret ve cari açık noktalarında 2020 için elimizi zorlayacak.
Artık Çin’den ziyade Avrupa ve ABD’deki, hiç haberlerde geçmese de bizce Güney Amerika’daki artan vaka sayılarının takip edileceği günlere geliyoruz. Zira bu kıtadaki neredeyse her ülkenin ekonomik kriz ya da siyasi istikrarsızlıkla uğraştığını ve yılbaşından bu yana yüzde 50 düşen petrol fiyatlarına bağlı olduklarını not etmekte fayda var. Burada büyüyecek bir krizin Avrupa’daki gibi alınan önlemlerle durdurulabileceğini düşünmeyelim.
Küresel Covid-19 vaka sayısı 400 bine yaklaşırken hayatını kaybedenlerin sayısı 16 bin 767.
Bir yazımızda geçtiğimiz pazartesi gün piyasaların atlattığı şoku incelemiş ve “Acaba panik havası geride kalır mı?” diye sormuş, FED ve diğer majör merkez bankalarının dişe dokunur müdahalesi olmaz ise durumun çok daha kötüye gideceği görüşünü dile getirmiştik.
Çünkü kötü geçen bir günden sonra tüm devlet ve merkez bankası başkanları çıkıyor, ne gerekiyorsa yapacağız minvalinde sözler sarf edip çekiliyor ve piyasalar ertesi gün biraz toparlanma gösteriyorlardı. Ancak bu yükseliş vaka sayılarının artış gösterdiğine dair en ufak bir haberle yerle bir oluyordu.
Neyse ki süper kahramanımız ABD Merkez Bankası FED ve Başkanı Powell yetişti piyasaların imdadına, öyle ki bugün gelen haberlerde Trump’ın canından çok sevdiği (!) Powell’a teşekkür telefonu ettiği haberleri bile geldi.
2008 Krizi’nden sonra toplam bilançosunu 600 milyar dolar’dan 4,5 trilyon dolar’a kadar çıkaran FED, piyasalara tam 5 trilyon dolar süreceğini geçtiğimiz haftalarda beyan etmişti. Üstüne dün Senato’da reddedilen ama bugün Kongre’de tekrar oylanacak “Stimulus Package” görüşmeleri var.
Keynesyen ekonomi modelinin, biz ölümlülere armağanı olan “Uyarıcı Paket” olarak çevirebileceğimiz bu paket, resesyona girme ihtimali olan ve üzerine ölü toprağı örtülmüş bir ekonomiyi elektroşok vererek (Bu senaryoda bol miktarda para) uyandırma/canlandırma anlamı taşıyor. İçerisinde vergileri azaltmak ya da sıfırlamak, yerel yönetimleri ve hanehalkını desteklemek (4 kişilik bir aileye 3 bin dolar’a kadar yardım) , belli sektörleri kurtarmak (bail-out), kamu harcamalarını ve istihdamı arttırmak gibi adımlar içeriyor.
Cumhuriyetçilerle Demokratlar arasında bu paketin reddedilmesine neden olan maddeler ise: Kimi kurtaracağız? İş vereni mi, çalışanı mı? (Oysa Türkiye’de bu konu hiç tartışılmadı bile!) Hangi sektörleri destekleyecek ya da kurtaracağız? Yerel yönetimler ne kadar desteklenecek?
Virüsün küresel piyasalara etkisini günbegün takip etsek de küresel büyüme ve ticaret hacimlerindeki değişimi en erken ilk çeyrek sonunda görebiliriz. Bu daralmaların şirket bilançolarına dolayısıyla endekslere yansıyacağını ve 2020’nin ilk sert düzeltmesine neden olabileceğini ifade etmiştik, görüşümüz değişmedi. Nitekim yabancı makalelerde bu sert düşüşlerden “2020 Correction” (2020 Düzeltmesi) şeklinde bahsedilmeye başlandı.
Rusya-Suudi Arabistan (OPEC+ABD) arasındaki karşılıklı restleşmelerden nasibini alan petrol fiyatları dalgalanmaya devam ediyor. Yılın ilk haftasında 69 dolar’ı, Şubat’ın ikinci haftasında 59 doları gören Brent, son işlem gününü 27 dolar’dan, WTI petrolü ise 24 dolar’dan işlem görüyor.
Baltık Kuru Yük Endeksi ise 14 Şubat’ta gördüğü dipten sonra (425) yükselişe geçerek 617 puandan işlem görüyor.
Bir başka önemli gösterge olan Türkiye CDS primi açıklanan ve artış kaydeden vaka sayısı ile birlikte küresel belirsizlikten nasibini aldı, geçtiğimiz hafta sert yükselerek 549 seviyesine kadar geldi. (“x>300 ise Sıkıntı var” formülünü unutmuyoruz.)
Ons Altın ve Dolar Endeksi
Olumsuz haber akışından olumlu etkilenen yatırım aracımız ons altın, parasal genişleme haberlerinden ve teminat tamamlama satışlarından etkilenerek 1480 dolar seviyesine kadar gelmişti. Son 2 işlem günü sert yükseliş gören ons altında yükselişler ve düşüşler sert, günlük marj yüksek.
Merkez bankalarının genişlemeci para politikaları sebebiyle modasının geçebileceğini düşündüğümüz altın, yükselmek için kendisine her daim bir sebep bulabiliyor.
Belirsizlikten altının nemalanacağını bir kez daha belirtelim.
Özellikle Trump’ın salgını ciddiye almaması ve ülke içinde sosyal hayatı etkileyen önlemler sebebiyle geçtiğimiz 1 ayda 99,86’dan 94,89’a kadar gelen dolar endeksi; FED’in açıkladığı tedbir paketleri ve ABD’de kısıtlanan sosyal faaliyetler ile 19 Mart günü 102,99’dan döndü.
Yurt içi Gelişmeler, Borsa İstanbul, Dolar/TL ve Gram Altın
TL, diğer gelişmekte olan ülke para birimleriyle birlikte 3 haftadır Dolar karşısında değer kaybetmeye devam ediyor. Bu zamana kadar virüs ile mücadelede iyi bir sınav veren Türkiye, önce üniversitelerin, sonra diğer okulların tatil edilmesi, kamu ve özel sektör çalışanlarına izin kolaylığı ve engelli/kronik hastalara idari izin gibi önlemler alarak önleyici bir yaklaşım ortaya koymaya çalışıyor.
TCMB’nin olası faiz indirim/indirimlerinin virüs etkisiyle birleşince kurda bu aşamadan sonra sert tepkiler uyandıracağı kanaatinde olduğumuzu ifade etmiştik. Küresel dolar talebi ve artan vaka sayısına TCMB’nin 17 Mart’taki 100 baz puanlık faiz indirimi de eklenince Dolar/TL 6,60 seviyesine kadar geldi. Yılbaşında beri getiri yüzde 10.
Geçtiğimiz hafta küresel çöküşten nasibini alan Bist 100, 106 bin seviyesinde başladığı haftayı özellikle pazartesi ve perşembe yediği sert satışlarla 95 bin 605 seviyesinden tamamlamıştı. Faiz indirim günü 82 bin seviyesine kadar gelen endeks, bir haftadır yatay hareket ederken bugünkü olumlu havadan nasibini aldı; 88 bin seviyesinde seyrediyor. Yılbaşından beri kayıplar yüzde 26.
Gram altın fiyatları hafta boyunca 317-328 aralığında seyretmesine rağmen geçtiğimiz hafta ons altındaki sert çekilmeden nasibini alarak 311 TL’ye kadar gelmişti. FED’in olumlu adımları sonrası yatırımcıların alıma başladığı ons altın iki günde 150 dolar primlense de Dolar/TL’deki düşüş gram altını baskılamaya devam ediyor. 335 TL seviyesinde hareketine devam ediyor. Yılbaşından beri kazanç yüzde 13.
Önemli Göstergeler ve Pariteler:
Bist100: 89.161
Dolar/TL: 6,46
Dolar Endeksi: 101,47
Ons altın/Dolar: 1.601
Türkiye CDS Primi: 549
Türkiye MSCI Endeksi: 19,51
SP 500: 2.386
Nasdaq 100: 7.431
Brent Petrol/USD: 28
ABD Ham Petrol/USD: 23