Haftalık değerlendirmelerden ziyade uzun zamandır piyasalar üzerine yazmadığımı fark ettim.
Deprem, seçim, yeni hükümet ve ekonomi yönetimi derken geleceğe yönelik beklentiler ve tahminlerimiz de değişti.
Seçim sonrası durumuna bir göz atalım.
Beklenen İki Atama
Seçim sonuçlarından sonra Mehmet Şimşek beklendiği üzere ekonomi yönetiminin başına geçti. Dahası ABD’de uzun yıllar çalışmış “dâhi Türk kızı” Gaye Erkan TCMB başkanı oldu. Ekonomi koridorlarında konuşulanlara göre CV’sini yetkililere kendi göndermiş ve göreve kendisi talip olmuş. Ekip iyi.
Ege Cansen hoca, Mehmet Şimşek’in durumu toparlamak ve istediğini yapabilmek için iki yılının olduğunu yazdı. Ondan sonra yine nas düzenine dönüleceği haberlere de yansıdı. Bu, kısıtlı bir süre ancak ilk etkileri görmek için yeterli.
Kur Cephesi
Tüm bunlar olurken TCMB örtülü döviz satışından vazgeçti ve kuru bir anlamda serbest bıraktı. Tabii tam olarak serbest bıraktı diyemiyoruz çünkü hesap kitap uzmanı üstatlar MB’nin az da olsa döviz satışına devam ettiğini ifade ediyor. Ancak seçimden beri 5,2 lira (%26) artmış bir kur var karşımızda.
Hesap ve grafik e507’ye aittir
Öte yandan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) politika faizini yüzde 8,50’den yüzde 15 seviyesine çıkarırken para politikasında kademeli geçiş sinyali verdi. Kurumların beklentisi faizin yüzde 25 seviyesine çıkarılacağı yönündeydi. Reel faizlerin uzağından dahi geçmeyen bu düzenleme herhangi bir düzelme sağlamadığı gibi kuru %4 daha zıplattı.
Borsa Cephesi
Borsa İstanbul, Mehmet Şimşek fiyatlaması sebebiyle önce yılbaşı zirvesine kadar gitti, ardından düzeltme sürecine girdi. Mehmet Şimşek rüzgârı beklenenden kısa sürdü. 4500-5500 hareketini tekrar eden endekste bayram öncesi satışlar gördük. Sevindiren gelişme hacimdeki bir miktar toparlanma olması idi seçimden sonra. Bu hafta hacim 60 milyar TL civarında.
Piyasalar için uzun vadede rasyonel politikalara dönüş açıklamaları sanırım en olumlu haber idi zira birkaç yıldır yarını göremeyen yatırımcılar durumuna düşmüştük. Her an yeni bir düzenleme, tebliğ, açıklama ile karşı karşıya kalıyor, bir süre sonra da bu kararlardan dönüldüğüne şahit oluyorduk. Serbest piyasa mekanizmasını bozan her türlü müdahaleye son verileceği yönündeki açıklama bu anlamda olumlu.
Ancak sadece isimlerin değişmesi ve kısıtlı da olsa bu isimlere belli mühletler tanınması yeterli olmayacaktır. Bir kere şunu anlamak lazım: “Mehmet Şimşek eşittir Borsa rekor kırar/Kur düşer” denklemi yanlış. Evet, eskiye nazaran daha istikrarlı, oynaklığı düşük bir endeksimiz ve paritemiz olabilir ama borsada yukarı, kurda aşağı yönlü bir trend başlar demek için erken.
Geçici Çözümler mi, Kök Soruna İnmek mi
Faiz artışlarının kuru bir müddet baskılayacağını söyleyebiliriz. Ancak bu da dış borç stokunu, faiz giderlerini arttıracak, büyümeye ket vuracak ve yükümüzü daha uzun vadeye yayacaktır. Bu şekilde bir rahatlama yanılsamadan ibaret. Daha önce tecrübe ettik.
Ekonomi bir seçimler-sonuçlar sistemidir. Siz bir tercih yapar ve olası sonuçlarına da katlanmayı seçersiniz. Faiz arttırılsın ya da azaltılsın tavsiyelerinden ziyade ortada bir cenaze var, bunu nasıl kaldıracağız? Önemli olan bu. Sabit gelirlilere mi yıkılacak yük, vergi düzenlemesi yapılarak herkese eşit mi dağıtılacak? Yıllardır söylüyorum. Alınan kararların Türkiye’ye yüklediği bir bedel var. Faiz artışı, rezerv satışı, vergi affı; attığımız her adımın bir bedeli var. Bu acı reçeteyi nasıl ve ne zaman ödeyeceğiz, buna karar verilmeli. Bundan sonra da bu sonuçlara göre tutarlı ve rasyonel karar süreçleri takip edilmeli.
Diğer Sorunlar
Para piyasaları tarafında durum böyle iken makro ekonomik taraftaki sorunlar oldukları yerde durmaya devam ediyorlar. İşsizlik, TÜİK verilerine devam eden güvensizlik, yüksek enflasyon, sabit gelirlilerin azalan alım gücü, hayat pahalılığı gibi sorunlar ülke sakinleri için büyük sorunlar olmaya devam ediyor.
Yine de bir yerden başlamak, anlaşılan başlangıç planı yüksek faiz-düşük kur üzerine kurulu, ve başta enflasyonun kaynağı olan kuru tutmak lazım.
2010’lu yıllarda Mehmet Şimşek’in uygulamaları dışardan gelen yatırımcı desteği ile işe yaramıştı. Daha öncesinde ise IMF planına sadık kalınan bir Derviş dönemi görmüştük. Her şey çok iyi değildi ancak mevcut duruma göre çok daha sürdürülebilir durumdaydı.
Şu an akıllardaki soru ise bu başlangıçtan sonra önümüze hangi yemeğin geleceği.
24 Haziran 2023